Wat is frauderen? Inzicht, gevolgen en juridische routes voor slachtoffers en verdachten

Fraude roept beelden op van bewuste misleiding, vervalste documenten of onterecht weggenomen geld. Voor ondernemingen en vermogende particulieren kan geconfronteerd worden met fraude een verwoestende impact hebben. Niet alleen lopen financiële verliezen al snel in de papieren, ook reputaties staan op het spel en juridische processen kunnen jaren aanslepen. Fraude brengt zowel slachtoffers als vermeende daders in complexe juridische trajecten. Of u nu zelf schade lijdt door fraude of juist verdacht van fraude wordt, in beide situaties is het van groot belang om weloverwogen en met de juiste kennis te handelen.

In dit artikel beantwoorden we de vraag wat frauderen precies is en welke vormen van fraude vaak voorkomen. We belichten wat u als slachtoffer van fraude kunt doen om schade te beperken en verhaal te halen, en hoe u als verdachte van fraude verstandig kunt optreden om uw rechten te beschermen. Daarnaast gaan we in op veelgestelde vragen, zoals hoe lang een fraudeonderzoek doorgaans duurt. We bespreken wat er gebeurt bij inbeslagname vanwege fraude, en zoomen in op geld terug krijgen bij beleggingsfraude.

Wat is fraude? (En welke vormen zijn er?)

Fraude is een verzamelbegrip voor allerlei vormen van opzettelijke misleiding met als doel een ongeoorloofd voordeel te behalen, meestal financieel gewin. Het kenmerk van frauderen is dat iemand anderen bedriegt of belangrijke feiten verzwijgt om er zelf beter van te worden ten koste van een ander. In de juridische context valt fraude onder niet-gewelddadige “witteboordencriminaliteit” en maakt het vaak onderdeel uit van het financieel strafrecht. In zakelijke context wordt fraude gerekend tot het corporate strafrecht, aangezien bedrijfsfraude de onderneming, aandeelhouders en stakeholders direct kan raken.

De wet kent niet één specifieke strafbepaling genaamd “fraude”, in plaats daarvan valt een reeks aan delicten onder deze noemer. Oplichting (artikel 326 Wetboek van Strafrecht) is de bekendste vorm. Enkele veelvoorkomende vormen van fraude zijn:

• Oplichting: Het voordoen van valse feiten of aannemen van een valse hoedanigheid om iemand te bewegen tot afgifte van geld of goederen
• Valsheid in geschrifte: Het vervalsen of wijzigen van documenten om voordeel te behalen of de waarheid te verdoezelen
• Verduistering: Het stiekem wegnemen of zich toe-eigenen van geld of goederen die men rechtmatig onder zich heeft
• Belastingfraude en subsidiefraude: Het opzettelijk onjuist informeren van de fiscus of subsidieverstrekkers om financieel voordeel te behalen
• Beleggingsfraude: Investeerders misleiden met nepinvesteringen of piramidespelen
• Internetfraude en identiteitsfraude: Moderne varianten van oplichting via digitale weg, zoals phishing of CEO-fraude

Fraude als slachtoffer: wat kunt u doen?

Als u slachtoffer bent van fraude, komt daar vaak een mix van emoties en praktische zorgen bij kijken. Het is van groot belang om snel én doordacht te handelen om de schade te beperken en uw rechten veilig te stellen.

Beveilig bewijs en voorkom verder verlies: Zorg allereerst dat de frauduleuze handelingen worden gestopt om meer schade te voorkomen. Laat bijvoorbeeld bij interne fraude de betreffende werknemer direct de toegang tot systemen en bankrekeningen ontzeggen, en verzamel bewijzen van het frauduleuze handelen. Denk aan kopieën van valse documenten, transactiegegevens, e-mails of appjes waarin de fraude blijkt.

Doe direct aangifte bij de politie of FIOD: Formeel gezien is fraude een misdrijf, en het indienen van een aangifte is een belangrijke stap. Hiermee zet u een strafrechtelijk onderzoek in gang. In gevallen van grootschalige of complexe fraude zal vaak de FIOD betrokken worden. Strafrechtelijke vervolging heeft niet alleen een bestraffend doel, maar kan ook helpen om verduisterde gelden via justitie weer boven water te krijgen.

Civiele stappen: Naast het strafrecht staat het civielrecht u ter beschikking. U kunt een civiele procedure starten tegen de fraudeur om uw schade vergoed te krijgen. Als de fraude heeft plaatsgevonden binnen een contractuele relatie, kunt u mogelijk de overeenkomst laten vernietigen wegens bedrog. Het voordeel van een civiele procedure is dat u zelf de regie houdt over de zaak.

Voeging in het strafproces: Wanneer de strafrechtelijke vervolging loopt, heeft u als slachtoffer de mogelijkheid om u te voegen als benadeelde partij in het strafproces. Dit houdt in dat u tijdens de strafzaak een vordering indient om uw schade vergoed te krijgen door de verdachte.

Schakel gespecialiseerde hulp in: Ga deze trajecten niet alleen aan. Het inschakelen van experts, juridisch maar indien nodig ook forensisch accountants of IT-specialisten, maakt een groot verschil. Een advocaat met expertise in financieel strafrecht en civiel recht kan u adviseren over de slimste route.

Verdacht van fraude: hoe handelt u verstandig?

Voor een ondernemer of vermogende particulier is een verdenking van fraude vaak een nachtmerrie. U ziet uw goede naam in gevaar komen, uw zakelijke activiteiten kunnen stilvallen en u wordt geconfronteerd met dreigende strafrechtelijke sancties. In deze situatie is het van essentieel belang rust te bewaren en strategisch te handelen.

Schakel direct een fraudeadvocaat in: Zodra u weet dat u onderwerp bent van een fraudeonderzoek, dient uw eerste stap te zijn: juridisch advies inwinnen bij een gespecialiseerde fraude advocaat. Een ervaren advocaat in fraude- en corporate strafrecht kan u vanaf het begin begeleiden.

Maak gebruik van uw zwijgrecht: Als verdachte heeft u het recht om te zwijgen. Dit betekent dat u niet verplicht bent vragen van de politie of FIOD te beantwoorden die u kunnen incrimineren. Van dit zwijgrecht gebruikmaken is in fraudezaken vaak verstandig in de beginfase, totdat u samen met uw advocaat volledig inzicht heeft in de beschuldigingen.

Wees voorbereid op een FIOD-inval: In fraudeonderzoeken komt het regelmatig voor dat de FIOD of politie een onverwachte inval doet in kantoren of privéwoningen. Blijf rustig en werk niet actief tegen, maar houd ook uw rechten in de gaten. Vraag om de machtiging te zien en bel direct uw advocaat.

Voorbereiding op verhoor: Wordt u uitgenodigd voor een politieverhoor, bereid dit altijd grondig voor met uw advocaat. U heeft het recht om vooraf het dossier in te zien en om vooraf met uw raadsman te spreken.

Interne en externe communicatie: Als de fraudeverdenking uw onderneming raakt, bedenk dan dat de situatie meerdere belanghebbenden kent. Het kan verstandig zijn om, in overleg met juristen, een beknopt statement te geven, zodat er geen wild geruchtencircuit ontstaat.

Fraudeonderzoek: hoe lang duurt dat?

De duur van een fraudeonderzoek kan sterk variëren. Sommige relatief eenvoudige fraudezaken worden binnen enkele weken of maanden afgerond, terwijl bij complexe dossiers het onderzoek zich kan uitstrekken over meerdere jaren.

Complexiteit van de zaak: Een van de grootste bepalende factoren is de complexiteit. Gaat het om een enkelvoudig geval van bijvoorbeeld interne verduistering, dan kan het onderzoek vrij vlot verlopen. Daarentegen, fraudezaken met veel betrokkenen, internationaal vertakte transacties of geavanceerde constructies vergen enorm veel speurwerk.

Beschikbaarheid van bewijs: Het analyseren van in beslag genomen administraties, harde schijven en communicatie kost tijd, zeker als de fraudeurs moeite hebben gedaan om zaken te versluieren. Soms moeten rechercheurs duizenden transacties uitpluizen om het bewijs rond te krijgen.

Medewerking van betrokkenen: De houding van zowel de verdachte(n) als andere betrokken partijen kan de duur mede beïnvloeden. Een verdachte die volhardt in zwijgen kan het proces rekken. Omgekeerd kan volledige openheid of terugbetaling door een verdachte een zaak juist bespoedigen.

Capaciteit van opsporingsinstanties: Een praktische factor is de capaciteit en prioriteit bij de opsporingsdiensten en het Openbaar Ministerie. Fraudeonderzoeken zijn arbeidsintensief en gespecialiseerde kennis is vereist.

Beslag vanwege (vermoeden van) fraude

Een veelvoorkomend fenomeen in fraudezaken is beslaglegging. Dit betekent dat autoriteiten activa of eigendommen vastzetten in afwachting van verdere stappen, puur op basis van een verdenking van fraude. Het doel is tweeledig: ten eerste om mogelijk bewijs veilig te stellen, ten tweede om de eventuele opbrengst van het misdrijf te kunnen verhalen.

Strafrechtelijk beslag op de verdachte: Wanneer u verdacht wordt van fraude, moet u erop bedacht zijn dat justitie uw bankrekeningen, contant geld, voertuigen, onroerend goed of andere waardevolle bezittingen in beslag kan nemen. Dit gebeurt vaak al in een vroeg stadium van het onderzoek en kan zonder voorafgaande waarschuwing.

Beslag voor benadeelden: Voor slachtoffers van fraude is beslag leggen juist een instrument om veilig te stellen dat er aan het einde nog iets te halen valt bij de fraudeur. U kunt via twee routes beslag bewerkstelligen: het Openbaar Ministerie verzoeken om namens u conservatoir beslag te leggen, of zelf via de civiele rechter conservatoir beslag laten leggen.

Beleggingsfraude en geld terugkrijgen

Onder de vele fraudevormen verdient beleggingsfraude speciale aandacht. Dit type oplichting, waarbij mensen worden verleid tot het investeren van geld in nepinvesteringen, komt steeds vaker voor. Geld terugkrijgen na beleggingsfraude blijkt in de praktijk een enorme uitdaging, maar er zijn stappen die u kunt ondernemen:

Stop verdere betalingen: Zodra u vermoedt dat het mis is, stort geen cent meer en ga niet in op nieuwe voorstellen. Verbreek liefst het contact, of houd het minimaal en zakelijk.

Informeer uw bank: Neem direct contact op met uw bank. Meld dat u slachtoffer bent van oplichting en vraag of zij iets kunnen doen. Soms kan een overboeking worden teruggedraaid als de fraude net heeft plaatsgevonden.

Verzamel alle bewijsstukken: Bundel alle documenten en communicatie rond de investering. Maak screenshots van websites of advertenties voordat fraudeurs deze offline halen.

Doe aangifte: Bij beleggingsfraude zal de politie of FIOD vaak een onderzoek starten, temeer omdat er meestal meerdere slachtoffers zijn.

Schakel een fraudeadvocaat in: Een ervaren advocaat kan helpen bepalen of er direct civielrechtelijk opgetreden kan worden tegen partijen die aansprakelijk zijn.

Meld bij toezichthouders: Breng de Autoriteit Financiële Markten (AFM) op de hoogte van de fraude. De AFM houdt een publieke waarschuwingslijst bij van niet-gecertificeerde beleggingsinitiatieven.

Multidisciplinaire aanpak bij fraude

Fraude is een veelkoppig monster dat verschillende rechtsgebieden raakt. Een effectieve bestrijding van fraude vereist een multidisciplinaire benadering, waarbij expertise uit diverse juridische disciplines wordt samengebracht.

Combinatie van strafrecht en civiel recht: In fraudedossiers komen vrijwel altijd zowel het strafrecht als het civiel recht kijken. Een advocaat of team dat verstand heeft van beide kanten kan beter schakelen en een strategie uitstippelen die deze trajecten op elkaar afstemt.

Arbeids- en ondernemingsrechtelijke expertise: Wanneer binnen een bedrijf fraude is gepleegd door een bestuurder, heb je een strafrechtelijk onderzoek, maar ook vragen over het verwijderen van deze persoon uit functie en communicatie naar stakeholders.

Financiële en fiscale kennis: Fraude is vaak verweven met financiële constructies en soms met fiscale kwesties. Een advocaat alleen redt het niet, je hebt soms een fiscalist of een forensisch accountant nodig om de geldstromen te doorgronden.

Compliance en preventie: Fraudezaken geven vaak aanleiding tot verbeteringen in compliance en governance. Na ontdekking van fraude rijst de vraag: hoe voorkomen we herhaling?

Samenvatting & advies

Fraude dekt een lading van uiteenlopende misleidingspraktijken, van eenvoudige oplichting tot complexe financiële constructies. Slachtoffers van fraude hoeven niet machteloos toe te kijken, maar kunnen via strafrechtelijke aangiftes, civiele procedures en slimme bewijszekerstellingen strijden om hun verloren geld terug te winnen. Voor verdachten van fraude hangt een verdenking als een donderwolk boven de carrière, maar met bedachtzaam handelen kan de schade beperkt worden.

De rode draad is duidelijk: fraudezaken zijn juridisch complex en kennen meerdere routes. Er is niet één simpel antwoord of standaardoplossing. Als slachtoffer moet u alle registers open trekken, strafrecht, civiel recht, verzekeringen, toezichthouders, om uw recht te halen. Als verdachte moet u zich wapenen met kennis van uw rechten en een ijzersterke verdediging voeren. In beide gevallen is deskundige begeleiding onmisbaar.

Ons advies aan de zakelijke lezer die met fraude te maken krijgt, is daarom tweeledig. Ten eerste: handel niet impulsief, maar ook niet passief. Onderneem de nodige stappen, maar doe dit in overleg met professionals. Ten tweede: stel een multidisciplinair team samen van adviseurs dat alle aspecten kan overzien. Fraude is niet puur een strafzaak of puur een civiele kwestie, het is een cocktail.

Conclusie: Frauderen vraagt om een serieuze, zakelijke aanpak. Laat u bijstaan door experts, wees alert op uw juridische positie en wacht niet tot het te laat is. Elke fraudezaak is anders, maar met de juiste inzichten en ondersteuning vergroot u de kans op een rechtvaardige uitkomst. Uw alertheid en de juiste juridische stappen kunnen het verschil maken tussen verlies of gerechtigheid.